Cüneyt Günay

gunay.cuneyt34@gmail.com

Tarih:2022-03-14 / Hit:3022

Ketebe Yayınlarından “Türk Kartallarının Doğuşu” kitabını okurken sayfanın birinde bir fotoğraf gördüm altında Tayyareci Mehmet Ali Bey yazıyordu. Sonra aklıma birden çocukluğumun ve gençliğimin geçtiği Bursa’nın Yıldırım ilçesinde bir cadde ismi olan Tayyareci Mehmet Ali Caddesi geldi. Senelerdir bu ismi bir çok Bursalı gibi adres tarifinde, buluşma mekanlarında birçok kez zikrettim ama bir kez olsun mahallemizdeki uzun bir caddeye bu ismin neden verildiğini “Türk Kartallarının Doğuşu” adlı kitabı okuyana kadar hiç gelmedi. Bu benim bir eksikliğim olduğu kadar okul çağlarımda bu isimlerin bizlere tanıtılmaması da eğitim sistemimizin bir eksikliği.

Tayyareci Mehmet Ali Bey kimdir?

Seneler sonra da olsa Tayyareci Mehmet Ali Bey’i tanımak için hemen Türk Kartallarının Doğuşu kitabının satır aralarında ve internetteki haberlerde, makalelerde gezinmeye başladım. Araştırma esnasında şunu da gördüm ki Osmanlı Devleti yıkılmasına son on sene kala bile havacılığa büyük önem vermiş 1912-1918 seneleri arasında büyük kısmı Almanya'dan olmak üzere Osmanlı Devleti'nce 400'e yakın uçak ve balon satın alınmış. Bu cihetten bakıldığında, Osmanlı Devleti'nin havacılık açısından İngiltere, Fransa ve 1917'ya kadar Rusya ile ciddi mücadelelere giriştiğini çok net bir şekilde görüyoruz. Avrupa’ya eğitim için birçok subay gönderiliyor bunlardan biri de 1889 Selanik doğumlu Tayyareci Mehmet Ali Bey, 1912’de İngiltere’nin Bristol Tayyare Mektebi’nde eğitim alır. Bu tayyare mektepleri uçak fabrikalarındaydı. Hem üretim, hem tamir-bakım ve hem de kullanma bu fabrikalardan öğrenilmekteydi.

Osmanlı ordusuna alınacak uçaklar için ilk yardımı, Sultan V. Mehmed Reşad yapar. Sultan 18 Mart 1912’de Donanma-yı Osmani ve Muâvenet-i Milliye Cemiyeti aracılığıyla, bin lira bağışta bulunarak “teb’asına” da örnek olmuştu.

Yeşilköy Tayyare Mektebinde pilotluk eğitimine devam eden Tayyareci Mehmet Ali Bey 11 Ocak 1914 tarihinde Yeşilköy’den kalkıp Bursa üzerine gelir, şehir üzerinde bir kaç tur attıktan sonra, civarda en iyi iniş yeri olarak seçtiği Atıcılar mevkiindeki bir düzlük alana iner. Gökyüzünde ilk defa bir uçak gören Bursa halkı büyük bir merakla uçağın indiği alana koşar. Uçak ertesi gün bir aracın arkasında çekilerek şehrin merkezindeki Belediye binası yakınında, eski Tayyare Sineması, şimdiki Tayyare Kültür Merkezi önüne çekilir. İstanbul Beyazıt meydanına inişte olduğu gibi bu sefer de Bursalılardan uçak alımı için bağış toplanır. Şehrin merkezinde beş gün süreyle sergilenen uçak, nesiller boyu Bursalıların zihinlerinde yer eder. Çok ilginçtir ki, Mehmet Ali Bey’in Bursa yakınlarında indiği düzlük, yıllar sonra Bursa’ya bir havaalanı yapılmaya karar verildiğinde yer seçimi yapan uzmanların seçtiği yerdir.

Aynı yılın Nisan ayında İstanbul da Harbiye Nezaretinin de aralarında bulunduğu Beyazıt Meydanına uçağını indirmesi büyük bir olay olmuş, adı tüm Türkiye'de Balkanlarda övgü ile bahsedildi. Bu olay üzerine Fransa, Almanya ve İngiltere gazetelerine verdiği röportajlar dünyada büyük ses getirdi.

I.Dünya Savaşı başladıktan sonra savaşta kullanılacak Alman uçaklarını Türk ve Alman pilotlarla birlikte, Bulgaristan üzerinden Edirne’ye getirdi. Çanakkale Savaşlarında o günün koşullarında 50 saatlik bir uçuşla gösterdiği başarı nedeniyle yüzbaşılığa terfi ettirildi.

Irak cephesinde Şubat 1916 yılında uçağı düşürüldü ve sağ gözünü kaybetti, bacaklarından sakatlanır. Tedavi için döndüğü İstanbul’da çeşitli nişanlarla ödüllendirilir ve binbaşılığa terfi ettirilir.

8 Mart 1961'de ölümünden sonra, Bursa Belediye Meclisi'nin 12 Ekim 1966 günlü 1013 sayılı kararıyla Davutkadı İlkokulu île Ertuğrulgazi arasındaki caddeye "Tayyareci Mehmet Ali Bey" adı verildi.

İsmi sokaklara verilen, Tayyareci Mehmet Ali Beyler, Vecihi Hürkuşların isimlerinin sadece sokak tabelalarında kalmaması için okullarımız da birinci kademeden itibaren sistemli bir şekilde yavrularımıza bu değerlerimiz öğretilmeli ki genç dimağlarında bir kıvılcım çaksın ve ülkemizin hava gücüne bir çok Vecihi Hürkuş, Nuri Demirağ, Selçuk Bayraktar gibi yıldız isimler katılsın.

Bu vesile ile Tayyareci Mehmet Ali Bey, başta olmak üzere ülkemizin havacılık tarihine katkısı olan vefat etmiş tüm havacılarımızı rahmetle anar hayatta olup bu dava uğruna mücadele edenlerinde başarıya ulaşması için hayır dua ederiz.

https://www.ketebe.com/turk-kartallarinin-dogusu