Tarih: 2025-12-04 / Görüntülenme: 15

Anadolu’da Roma İmparatorluğu’na başkentlik yapmış tek şehir olan İzmit, İmparator Trajan döneminde inşa edilen mühendislik harikası su kemerlerinden Osmanlı’nın zarif hayratlarına uzanan su yapılarıyla tarihin katmanlarını günümüze taşıyor.

“Katmanlı Şehir” Nikomedia: 2700 Yıllık Su Medeniyeti

Roma, Bizans ve Osmanlı’ya ev sahipliği yapmış köklü geçmişiyle “katmanlı şehir” kimliğini taşıyan İzmit (Nikomedia), özellikle Orhan, Akçakoca ve Hacı Hasan mahallelerinde yoğunlaşan su yapılarıyla dikkat çekiyor. Büyük depremlere rağmen ayakta kalan kemerler ve çeşmeler, kentin kadim su kültürünü bugüne ulaştırıyor.

46 Yıl Süren İmparatorluk Başkenti

Art Nicomedia Kültür Sanat Derneği Başkanı Akın Ülkü Sevinç, İzmit'in Roma’ya 46 yıl başkentlik yaptığını hatırlatarak kentin su mimarisinin çok derin bir geçmişi olduğunun altını çiziyor.

Nikomedia’nın Doğuşu: 2700 Yıllık Yolculuk

“İzmit’in yaklaşık 2700 yıllık tarihi geçmişi bulunuyor” diyen Sevinç, Megaralı kolonistlerin Astakos yerleşimiyle başlayan sürecin, MÖ 3. yüzyılda I. Nikomedes’in kararıyla bugünkü İzmit’e taşındığını aktarıyor. MS 284’te Diocletianus’un başkent ilan etmesiyle kent, Roma’nın siyasi merkezi hâline geliyor.

Trajan Döneminin Mühendislik Harikası Su Kemerleri

Sevinç, Roma döneminde Bithynia Valisi Plinius’un girişimleriyle Paşasuyu bölgesinden kente su taşıyan uzun bir su kemeri sistemi kurulduğunu belirtiyor. Depremlere rağmen izleri hâlâ görülebilen bu yapı, o dönemde içme suyu ve hamamların ihtiyaçlarını karşılayan dev bir altyapı örneğiydi.

Osmanlı’da Su Kültürü: Hayrat Çeşmelerin Zarafeti

Roma’nın kitlesel su sistemlerinden sonra, Osmanlı döneminde su mimarisi "hayrat" kültürüyle daha estetik bir kimlik kazandı. Orhan, Akçakoca ve Hacı Hasan mahallelerinde yoğunlaşan tarihi çeşmeler, bu kültürün en ince örneklerini sunuyor.

Saraylı Kadınların İzmit’e Bıraktığı Su Mirası

Roma'nın kitlesel su yapılarının ardından, Osmanlı döneminde suyun "hayrat" kültürüyle estetik bir hal aldığını vurgulayan Sevinç, özellikle Orhan, Akçakoca ve Hacı Hasan mahallelerinde çok sayıda tarihi çeşme bulunduğunu kaydetti. Akın Ülkü Sevinç, "İzmit'in özellikle Orhan, Akçakoca ve Hacı Hasan mahallelerinde çok sayıda hayrat çeşme bulunuyor.

Şu anda bulunduğumuz Orhan Camisinin karşısında, 16. yüzyılda yapılmış Canfeda Ketuda Hatun Çeşmesi yer alıyor. III. Murat'ın annesi Nurbanu Sultan'ın cariyelerinden, sarayda görevli Canfeda Hatun tarafından yaptırılan bu çeşmeler hayrat olarak biliniyor. Canfeda Hatun'un bu bölgede birçok su hayratı bulunuyor. Sadece İzmit'te değil, Doğu Marmara bölgesi kapsamında Düzce, Sakarya ve Bolu gibi illerde de birçok çeşme yaptırmış. İzmit'te bu tür hayrat çeşmelerden onun üzerinde bulunuyor" diye konuştu.